پاسخ بویایی پسیل آسیایی مرکبات و پارازیتویید آن tamarixia radiata به ترکیبات فرار میزبان در سطوح اول و دوم غذایی

پسیل آسیایی مرکبات diaphorina citri kuwayama (hem.: psyllidae) یکی از آفات مهم مرکبات است که باعث انتقال باکتری عامل بیماری میوه سبز مرکبات می‎گردد. مدیریت موثر آفات علاوه بر تکنیک‎های سنتی کنترل، نیازمند دانستن چگونگی میزبان‎یابی آفت و یا عامل کنترل بیولوژیک است. هدف از این پژوهش، تعیین پاسخ بویایی پسیل آسیایی مرکبات و پارازیتویید غالب آن به محرک های شیمیایی در سطوح اول و دوم غذایی بود. ابتدا زنبورهای پارازیتویید پسیل آسیایی مرکبات، جمع آوری و شناسایی گردید. اثر ترکیبات فرار برگ‎های سبز (glvs) و ترکیبات فرار القایی (hipvs) چهار رقم از مرکبات، شامل نارنج(citrus aurantium) ، لیمو مکزیکی(c. aurantifolia) ، پرتقال والنسیا کمپبل (c. sinensis) و گریپ فروت مارش (c. paradisi) و نیز ترکیبات فرار مراحل مختلف آفت، روی رفتار جهت یابی پسیل آسیایی و زنبور پارازیتویید آن بررسی گردید. زیست‎شناسی و پارامترهای تولید‎مثلی پسیل آسیایی نیز روی رقم‎های ذکر شده مورد مطالعه قرار گرفت. در ادامه اثر محرک های شیمیایی ساطع شده از هورمون های گیاهی اسید جاسمونیک، اسید سالیسیلیک، متیل سالیسیلات و ترکیب شبه فرومونی گاما- بوتیرولاکتون و نیز اسانس گیاه پونه سای بینالودی روی رفتار حشرات نر و ماده پسیل آسیایی مرکبات بررسی شد. دو گونه زنبور پارازیتویید شامل، (hym.:eulophidae) tamarixia radiata وpsyllaephagus procerus (hym.:encyrtidae) روی پسیل آسیایی مرکبات شناسایی گردید، که زنبور پارازیتویید p. procerus برای اولین بار از ایران و تغذیه این پارازیتویید از پسیل آسیایی مرکبات، اولین بار از جهان گزارش گردید. ترکیبات فرار برگ های سبز ساطع شده از لیموی مکزیکی، حشرات نر و ماده و گریپ فروت مارش، فقط برای حشرات ماده پسیل آسیایی مرکبات جلب کننده بود و دو رقم پرتقال والنسیای کمپبل و نارنج روی رفتار این آفت اثری نداشتند. ترکیبات فرار القایی ساطع شده از هر چهار رقم، حشرات ماده پسیل آسیایی مرکبات را به خود جلب کرد، اما فقط رقم‎های لیمو مکزیکی و نارنج برای حشرات نر پسیل آسیایی مرکبات جلب کننده بودند. حشرات نر این آفت به طور معنی داری جلب محرک های شیمیایی ساطع شده از عسلک و نیز حشرات ماده هم گونه شدند. نتایج زیست‎شناسی و پارامترهای تولید مثلی هم مشخص کرد که بین مدت زمان رشد و نمو پنج سن پورگی، از تخم تا حشره کامل و نیز میانگین دوره قبل از تخم ریزی روی گیاهان پرتقال والنسیای کمپبل با سه گیاه دیگر، تفاوت معنی داری وجود دارد. درصد بقاء سنین پورگی روی لیمو مکزیکی بیشترین و روی والنسیای کمپبل کمترین بود. تعداد تخم روزانه و نیز کل تخم های گذاشته شده، روی رقم نارنج بیشترین و روی پرتقال والنسیای کمپبل کمترین بود. هم‎چنین نتایج مشخص کرد که نسبت بالایی از حشرات ماده و نر پسیل آسیایی مرکبات در دزهای بالای هورمون های گیاهی و اسانس پونه سای بینالودی دور شدند. اما دزهای µg1 سالیسیلیک اسید و µg 01/0 متیل سالیسیلات و نیز دزهای 1 تا µg 1000 ترکیب شبه فرومونی، این آفت را به خود جلب نمودند. در مورد زنبور پارازیتویید هم نتایج مشخص کرد که فقط محرک های شیمیایی پوره های پسیل آسیایی و نیز پوره ها و حشرات کامل پسیل آسیایی به همراه برگ های گیاهان میزبان، حشرات ماده زنبور پارازیتویید را به خود جلب نمود.